Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της σύγχρονης εποχής αποτελεί η υπογονιμότητα, η οποία φαίνεται ότι επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, με κλινικές εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για 48 εκατομμύρια ζευγάρια και 186 εκατομμύρια άτομα ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με σχετικές μελέτες, το 40% αποδίδεται στον ανδρικό παράγοντα, 40% στον γυναικείο, ενώ το υπόλοιπο 20% αποδίδεται σε συνδυασμό των δυο καθώς στην ανεξήγητη ή ιδιοπαθή υπογονιμότητα. Παράλληλα με αυτό το ολοένα αυξανόμενο πρόβλημα, η εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και τεχνολογίας παρέχει τη γνώση και τα απαραίτητα μέσα για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Είναι, επομένως, πολύ σημαντικό για κάθε ενήλικα άνδρα να ελέγχει την αναπαραγωγική του υγεία αλλά και παράλληλα να γνωρίζει την αναπαραγωγική του δυναμική, ειδικότερα σε περίπτωση που πρόκειται να ξεκινήσει προσπάθειες τεκνοποίησης.
Πως όμως επιτυγχάνεται ένας σωστός έλεγχος στον άνδρα και τι πρέπει να περιλαμβάνει;
Σημαντικά σημεία στην αξιολόγησης της ανδρικής γονιμότητας
Ξεκινώντας την διερεύνηση την ανδρικής γονιμότητας είναι απαραίτητη η διενέργεια ενός πλήρους σπερμοδιαγράμματος από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, μέσω του οποίου θα διαπιστωθεί αρχικά αν παράγονται σπερματοζωάρια και στην συνέχεια ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους (ποσοτικά και ποιοτικά). Πιο συγκεκριμένα, αξιολογούνται βασικές παράμετροι που σχετίζονται την δυνητική ικανότητα γονιμοποίησης όπως ο αριθμός, η κινητικότητα και η μορφολογία αλλά και σύνθετοι παράγοντες που αξιολογούν την ζωτικότητα, την αποδοτικότητα της κίνησης στο χρόνο, τα μοτίβα των μορφολογικών ανωμαλιών και πιθανούς ανοσολογικούς παράγοντες όπως τα αντισπερματικά αντισώματα.
Βέβαια ένα σπερμοδιάγραμμα με φυσιολογικές παραμέτρους δεν αποκλείει την παρουσία άλλων προβλημάτων που δύναται να υποκρύπτονται, καθώς κάποιες φορές άνδρες με φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα και χωρίς άλλη συνυπάρχουσα αιτιολογία γυναικείου παράγοντα, δεν καταφέρνουν να τεκνοποιήσουν.
Επιπρόσθετοι έλεγχοι πέραν του σπερμοδιαγράμματος
Εκτός λοιπόν από το σπερμοδιάγραμμα που αποτελεί την βασική εξέταση για την ανδρική γονιμότητα, πολύ σημαντική είναι και η διενέργεια της καλλιέργειας και μικροβιολογικής εξέτασης του σπέρματος, με σκοπό την ανίχνευση πιθανών παθογόνων μικροοργανισμών. Η συγκεκριμένη εξέταση είναι πολύ σημαντική τόσο για την υγεία του αναπαραγωγικού συστήματος του ίδιου του άνδρα (μια χρόνια παρουσία κάποιου μικροοργανισμού μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή του προστάτη ή της επιδιδυμίδας), όπως επίσης και για την γονιμότητα του, αλλά και για την υγεία της συντρόφου του σε περίπτωση μετάδοσης.
Εκτός από τον συμβατικό μικροβιολογικό έλεγχο του σπέρματος και την καλλιέργεια, υπάρχει και ο μοριακός έλεγχος (PCR) μέσω του οποίου παρέχεται ευαισθησία και ειδικότητα στην ανίχνευση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων μικροοργανισμών η οποία αγγίζει σχεδόν το 100%. Επιπλέον, μέσω του μοριακού ελέγχου με PCR, δύναται η ανίχνευση παθογόνων όπως ο HPV (ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων, κονδυλώματα) που δύναται να επηρεάσει σημαντικά την ανδρική γονιμότητα αλλά και η παρουσία άλλων μικροοργανισμών που βρίσκονται σε πολύ μικρή συγκέντρωση.
Κατάτμηση DNA σπέρματος και γενετική ακεραιότητα
Σε περίπτωση που γίνεται προσπάθεια τεκνοποίησης και έχει παρέλθει ένα χρονικό διάστημα με μη επιτυχές αποτέλεσμα και αφού έχουν πραγματοποιηθεί οι παραπάνω εξετάσεις, συνίσταται η διενέργεια ελέγχου της γενετικής ακεραιότητας των σπερματοζωαρίων για τον προσδιορισμό της κατάτμησης ή του κατακερματισμού DNA στο σπέρμα. Πολλαπλές μελέτες έχουν αναδείξει ότι όταν εκτεταμένο ποσοστό σπερματοζωαρίων φέρει κατακερματισμό στο γενετικό τους υλικό, τότε αν επιτευχθεί γονιμοποίηση του ωαρίου, το έμβρυο μπορεί να παρουσιάσει φτωχά ποιοτικά χαρακτηριστικά, ενώ μπορεί να προκύψει μειωμένη αναπτυξιακή δυναμική με αρνητική εμφύτευση ή αυξημένος κίνδυνος αποβολής κατά την διάρκεια του πρώτου τριμήνου της κύησης. Για αυτό τον λόγο είναι πολύ σημαντική η συγκεκριμένη εξέταση και ειδικότερα όταν παρατείνεται ο χρόνος σύλληψης ή έχουμε κυήσεις με αρνητική έκβαση, καθώς ο παράγοντας αυτός δεν συνδέεται με τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του σπέρματος που αξιολογούνται κατά τις βασικές εξετάσεις και μπορεί να προκύπτει ακόμη και όταν οι τιμές στο σπερμοδιάγραμμα είναι απόλυτα φυσιολογικές.
Μια επιπλέον εξέταση που σχετίζεται άμεσα με τον κατακερματισμό του DNA στο σπέρμα είναι η μέτρηση του οξειδοαναγωγικού δυναμικού του σπέρματος (sORP), μέσω του συστήματος MiOXSYS. Η παραγωγή ελεύθερων ριζών (ROS) είναι μια φυσιολογική διεργασία του οργανισμού μας και σε μικρές συγκεντρώσεις είναι απαραίτητες για την φυσιολογική λειτουργία της σπερματογένεσης. Εξαιτίας όμως του τρόπου ζωής, των συνηθειών μας (διατροφή, κάπνισμα, αλκοόλ), αλλά και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα ROS υπέρ-παράγονται οδηγώντας σε οξειδωτικό στρες, το οποίο δύναται να κατατμήσει το γενετικό υλικό των σπερματοζωαρίων, συμβάλλοντας στην ανδρική υπογονιμότητα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στο περιβάλλον της σπερματογένεσης και να προκαλέσει εν τέλει αύξηση των ROS και κατά συνέπεια αύξηση του ποσοστού κατακερματισμού του σπέρματος.
Γενετικός έλεγχος
Σε περιπτώσεις ανεξήγητης υπογονιμότητας; απουσίας σπερματοζωαρίων στο δείγμα (αζωοσπερμία); επαναλαμβανόμενων αποβολών, αλλά και όταν ο αριθμός των σπερματοζωαρίων είναι πολύ χαμηλός, απαραίτητος κρίνεται και ο γενετικός έλεγχος του άνδρα αλλά και συνολικά του ζευγαριού. Πιο συγκεκριμένα, είναι αναγκαία η διενέργεια της εξέτασης του καρυότυπου περιφερικού αίματος, μέσω του οποίου θα ελεγχθεί ο αριθμός και η δομή των χρωμοσωμάτων του εξεταζόμενου, καθώς εύρεση ανωμαλιών στον καρυότυπο είναι μερικές φορές η αιτία της ανδρικής υπογονιμότητας, αλλά μπορεί και να φέρει και επιπτώσεις στην υγεία του απογόνου. Παράλληλα ο γονιδιακός έλεγχος της αλληλουχίας σημαντικών γονιδίων, όπως της κυστικής ίνωσης, αλλά και περιοχών, όπως των μικροελλείψεων στο χρωμόσωμα Υ, μπορεί να μας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες ως προς την αιτιολόγηση μιας κατάστασης αλλά και την προφύλαξη της υγείας του απόγονου.
Συμπερασματικά λοιπόν, ο έλεγχος γονιμότητας στον άνδρα, τουλάχιστον σε πρώτη προσέγγιση (σπερμοδιάγραμμα και μικροβιολογικός έλεγχος/καλλιέργεια) είναι πολυσήμαντος τόσο για την αναπαραγωγική υγεία του άνδρα, αλλά και πριν από την έναρξη των προσπαθειών αναπαραγωγής ενός ζευγαριού. Αυτό θα περιορίσει την σπατάλη χρόνου αλλά και την ψυχολογική επιβάρυνση που μπορεί να προκύψει από την μη επίτευξη ενός θετικού και επιθυμητού αποτελέσματος.
Γιατί όσο πιο γρήγορα διαπιστωθεί ένα πρόβλημα τόσο πιο εύκολα αντιμετωπίζεται!
