Ο ρόλος του μικροβιώματος στον ανθρώπινο οργανισμό έχει διερευνηθεί μέσω πρόσφατων μελετών και αναμφισβήτητα έχει διαπιστωθεί η συμβολή του στην ομαλή λειτουργία τόσο του πεπτικού, όσο και του ουροποιητικού και του αναπαραγωγικού συστήματος. Συγκεκριμένα, στο ανδρικό και γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα, η ύπαρξη του μικροβιώματος αποτελεί έναν σημαντικό φυσικό ρυθμιστή της αναπαραγωγικής υγείας μέσω της διατήρησης ενός ισορροπημένου μικροπεριβάλλοντος. Με αυτό τον τρόπο, το μικροβίωμα ενισχύει την γονιμότητα και την φυσική αναπαραγωγική διαδικασία.
Συγκεκριμένα στελέχη προβιοτικών έχουν την ικανότητα να τροποποιούν παράγοντες που σχετίζονται με την αναπαραγωγή. Ειδικότερα, ρυθμίζουν τον μεταβολισμό του ξενιστή, ενισχύουν την λειτουργία του επιθηλιακού φράγματος και την ακεραιότητα των μεμβρανών και δρουν ως ανοσορυθμιστές. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, πως η συμπληρωματική θεραπεία με προβιοτικά φέρνει μια νέα προοπτική στον χώρο της αναπαραγωγής. Αντιθέτως, η δυσβίωση (ανισορροπία μικροβιώματος) μπορεί να επιδράσει αρνητικά την γονιμότητα και να τροποποιήσει την δυναμική της αναπαραγωγικής διαδικασίας.
Αναφορικά με την αναπαραγωγική υγεία της γυναίκας, η διαταραχή στην σύνθεση και την ισορροπία του μικροβιώματος που αποικίζει το περιβάλλον του κόλπου και του ενδομητρίου έχει συσχετιστεί με υπογονιμότητα και δυσμενή έκβαση της εγκυμοσύνης. Επομένως η δυσβίωση σχετίζεται με μειωμένα ποσοστά επιτυχούς εμφύτευσης του εμβρύου, χαμηλότερα ποσοστά κύησης και ζώντων γεννήσεων. Στην φυσική κολπική χλωρίδα μιας υγιούς γυναίκας τα επικρατέστερα στελέχη είναι οι γαλακτοβάκιλλοι crispatus, gasseri, iners και jensenii. Οι γαλακτοβάκιλλοι μπορούν να διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος στο αναπαραγωγικό σύστημα βελτιώνοντας τα ποσοστά εμφύτευσης και εγκυμοσύνης. Η αφθονία στα συγκεκριμένα στελέχη μπορεί να είναι και ευεργετική και όταν ακολουθούνται μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (IVF και ICSI). Ειδικότερα, το προβιοτικό στέλεχος Lactobacillus crispatus έχει αναδείξει θετικά αποτελέσματα ως προς τη συμβολή του στη βελτίωση των ποσοστών επιτυχούς εμφύτευσης μετά από εμβρυομεταφορά (ET) και γέννησης, μέσω των συμβατικών μεθόδων εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF). Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι το προβιοτικό στέλεχος Lactobacillus plantarum μειώνει την απελευθέρωση προφλεγμονωδών κυτοκινών κατά την διάρκεια λοιμώξεων. Η λοίμωξη, αξίζει να σημειωθεί, πως αποτελεί έναν από τους τροποποιήσιμους παράγοντες που μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα. Επιπροσθέτως, η χορήγηση του Lactobacillus rhamnosus κατά την κύηση, αποτρέπει ή αντιμετωπίζει την φλεγμονή που σχετίζεται με τον πρόωρο τοκετό. Μία τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη, έδειξε πως η συμπληρωματική ενίσχυση του ενδομήτριου με γαλακτοβάκιλλο πριν από το στάδιο της εμβρυομεταφοράς, μείωσε τα ποσοστά αποβολών παρότι δεν επηρέασε θετικά τους βιοχημικούς δείκτες και τα ποσοστά κύησης στον γενικό πληθυσμό. Συμπερασματικά λοιπόν, γίνεται αντιληπτή η άμεση συσχέτιση μεταξύ ενός υγιούς μικροβιώματος και της γυναικείας γονιμότητας, καθώς και ειδικότερα της βελτιωμένης αναπαραγωγικής έκβασης.
Στον ανδρικό πληθυσμό, ένα πλούσιο μικροβίωμα εντοπίζεται στο σπέρμα και πιθανώς και στο προστατικό υγρό. Η μικροβιακή ποικιλομορφία στο σπέρμα σχετίζεται με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του και συγκεκριμένα με την συγκέντρωση, την κινητικότητα, την μορφολογία και την βιωσιμότητα του σπέρματος. Οι γαλακτοβάκιλλοι ως τα επικρατέστερα βακτήρια της φυσιολογικής χλωρίδας του σπέρματος πιστεύεται πως προέρχονται είτε από την περιοχή των γεννητικών οργάνων είτε από το ουρογεννητικό ιστό. Η χορήγηση συμπληρώματος προβιοτικών Lactobacillus rhamnosus and Bifidobacterium longum σχετίζεται όχι μόνο με βελτίωση της κινητικότητας και της ζωτικότητας του σπέρματος αλλά και με μειωμένο κατακερματισμό του DNA στο σπέρμα. Επίσης, τα προβιοτικά προστατεύουν τον ανδρικό οργανισμό από χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα μειώνοντας την φλεγμονή και υποστηρίζουν τις αποπτωτικές και αντιπολλαπλασιαστικές διαδικασίες στον προστατικό καρκίνο.
Οι διατροφικές επιλογές μπορούν να επηρεάσουν την αναλογία των μικροβίων προς όφελος των φιλικών γαλακτοβακίλλων, τροποποιώντας το μικροβίωμα του οργανισμού. Σύμφωνα με τις γενικές οδηγίες διατροφής, η καθημερινή επιλογή τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε προβιοτικά και πρεβιοτικά, καθώς και η χρήση προβιοτικού συμπληρώματος, όταν αυτό απαιτείται, θα μπορούσε να συμβάλλει στην ενίσχυση υγιούς μικροβιώματος βελτιώνοντας την δυναμική της ανδρικής και γυναικείας γονιμότητας και τη πιθανότητα επιτυχούς αναπαραγωγής. Τέτοια τρόφιμα είναι τα εξής:
- Τρόφιμα και ποτά που έχουν υποστεί ζύμωση όπως είναι το παραδοσιακό γιαούρτι, το κεφίρ, η κομπούχα (ζυμωμένο ποτό), οι πίκλες ,το κίμτσι (ζυμωμένα λαχανικά) και τα παλαιωμένα τυριά.
- Τρόφιμα πλούσια σε πρεβιοτικά όπως είναι το σκόρδο, το κρεμμύδι, η πικραλίδα, η μπανάνα και οι αγκινάρες .
- Τρόφιμα ή συμπληρώματα ενισχυμένα με πρεβιοτικά που περιέχουν γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες, φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες, ολιγοφρουκτόζη, φυτικές ίνες και ινουλίνη.
- Στοχευμένη χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων με προβιοτικά και πρεβιοτικά, ανάλογα τις ανάγκες του κάθε ατόμου.
Σε κάθε περίπτωση, οι γνώσεις που παρέχονται από το άρθρο έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα και θα πρέπει τα προβιοτικά/πρεβιοτικά να χορηγούνται ύστερα από την σύμφωνη γνώμη του ειδικού ιατρού.
Βιβλιογραφία
- Blancafort, C., & Llácer, J. (2023). Can probiotics enhance fertility outcome? Capacity of probiotics as a single intervention to improve the feminine genital tract microbiota in non-symptomatic reproductive-aged women. Frontiers in Endocrinology, 13, 1081830.
- Feng T, Liu Y. (2022) Microorganisms in the reproductive system and probiotic’s regulatory effects on reproductive health. Comput Struct Biotechnol J, 20, 1541-1553.
- Thanaboonyawat, I., Pothisan, S., Petyim, S., & Laokirkkiat, P. (2023). Pregnancy outcomes after vaginal probiotic supplementation before frozen embryo transfer: a randomized controlled study. Scientific Reports, 13(1), 11892.
- Farahani, L., Tharakan, T., Yap, T., Ramsay, J. W., Jayasena, C. N., & Minhas, S. (2021). The semen microbiome and its impact on sperm function and male fertility: a systematic review and meta‐analysis. Andrology, 9(1), 115-144.
